Ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքում

Ենթաստամոքսային գեղձը օրգան է, որը միաժամանակ կատարում է մարսողական և հորմոնային գործառույթներ: Այն չի վերականգնվում և դրա մասին պետք է հոգ տանել ժամանակին:

Պանկրեատիտը ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքումն է, որի ընթացքը կարող է լինել և´ սուր, և´ քրոնիկական: Ե´վ առաջին, և´ երկրորդ դեպքում առողջությունը, երբեմն էլ մարդու կյանքը լուրջ վտանգի տակ է դրվում: Եթե, օրինակ, խոլեցիստիտի նոպաները կարող են լինել ողջ կյանքի ընթացքում, խոշոր հաշվով, իրենցից սպառնալիք չեն ներկայացնում (նույնիսկ, եթե լեղապարկը հեռացվում է, մարդը շարունակում է ապրել), ապա ենթաստամոքսային գեղձի առումով իրավիճակը բոլորովին այլ է: Առանց այդ օրգանի մարդն ապրել չի կարող, իսկ այն փոխարինելն անհնարին է: 

Ենթաստամոքսային գեղձը շարքից հանելու համար բավական է սուր պանկրեատիտի երեք-չորս նոպա:

Ինչո՞ւ է վտանգավոր այս հիվանդությունը:

Ենթաստամոքսային գեղձը արտազատում և 12-մատնյա աղի է ուղարկում պանկրեատիկ հյութը, որը պարունակում է մարսողության համար անհրաժեշտ ֆերմենտներ: Բայց, եթե ինչ-ինչ պատճառներով այդ ֆերմենտները (առաջին հերթին պրոտեազաները, որոնք ճեղքում են սպիտակուցը) անցնում են ոչ թե 12-մատնյա աղի, այլ թափանցում են արյան մեջ, ապա դրանք սկսում են «մարսել» օրգաններն ու հյուսվածքները, որոնք հանդիպում են իրենց ճանապարհին: Կարծես, պատկերավոր արտահայտված, արյան հունի մեջ են բաց թողնում քաղցած գայլերի ոհմակ, որը սկսում է «խժռել» բոլոր օրգանները, որոնց հասնում է:

Նույնիսկ, եթե սուր պանկրեատիտը ժամանակին ախտորոշվում է և մարդը համապատասխան բուժօգնություն է ստանում, ապա, լավագույն դեպքում, նման նոպաներից հետո մնում է քրոնիկական պանկրեատիտը, իր հետևից բերելով մարսողության և ածխաջրատային փոխանակության խանգարում և, որպես կանոն, դիաբետ: Այդ պատճառով էլ շատ ավելի լավ և առավել դյուրին է ժամանակին հոգ տանել ենթաստամոքսային գեղձի առողջության պահպանմանը:

Իսկ ինչու է լինում այնպես, որ ֆերմենտները, որոնք նախատեսված են սննդի մարսողության համար, անցնում են արյան հունի մեջ, ոչ թե գնում են իրենց համար նախատեսված ուղիով, դեպի 12-մատնյա աղի: Դա կատարվում է ենթաստամոքսային գեղձի  բջջային թաղանթների անցանելիության խանգարման հետևանքով, օրգանը, մի տեսակ,«ապահերմետիկացվում է»:

Նման խանգարման պատճառ կարող է դառնալ, առաջին հերթին, ալկոհոլը, որի տխրահռչակ ազդեցությամբ է պայմանավորված բջջային թաղանթի քայքայումը: Ալկոհոլային պանկրեատիտն ավելի շատ է կյանքեր խլում, քան ավտովթարը: Բացի դրանից, ենթաստամոքսային գեղձի իսկական թշնամին է մթերքը, որը քիմիական հավելումներ է պարունակում (կոնսերվանտներ, գունանյութեր, համն ավելացնող նյութեր և այլն): Եվ հանուն այդ գեղձի առողջության, արժե հրաժարվել պահպանման երկար ժամկետ ունեցող մթերքից, գազավորված ըմպելիքից և սննդարդյունաբերության այլ վառ ու գունեղ, իհարկե, նաև վնասակար, արտադրանքից: Սնունդը պետք է բնական լինի:

Պանկրեատիտի պատճառ կարող են լինել նաև լեղապարկի քարերը: Գլխավոր լեղածորանը և ենթաստամոքսային գեղձի ծորանը կողք-կողքի են գնում  դեպի 12-մատնյա աղի: Քարերը լեղածորանների բորբոքում են հրահրում, որը տարածվում է նաև ենթաստամոքսային գեղձի վրա: Նշանակում է, պետք է հոգ տանել նաև լյարդի, լեղապարկի և 12-մատնյա աղու առողջությանը:

Ենթաստամոքսային գեղձի առողջությունը պահպանելու համար հարկ է պահպանել հետևյալ կանոնները.

• հետևել սնվելու ռեժիմին (դա պետք է սովորել մանկուց): Եթե մարդը սնվում է, երբ պատահի, ոչ թե սահմանված ժամին, մարսողական համակարգը լավ աշխատել չի կարող: Դա իր հետևից բերում է լեղածորանների դիսկինեզիա, քանի որ լեղու նորմալ հոսքի համար անհրաժեշտ է, որ օրգանիզմ կանոնավոր կերպով հասնեն կենդանական և բուսական ճարպերը: Իսկ եթե կա դիսկինեզիա, դրան մի երեք ամսից միանում է նաև պանկրեատիտը.
• ուտել պետք է փոքր չափաբաժիններով, առանց իրար խառնելու մեծ քանակությամբ տարբեր ուտեստներ: Խառնելով սպիտակուցները, ճարպերը, ածխաջրատները, ենթաստամոքսային գեղձին դժվար վիճակի մեջ եք դնում` որ ֆերմենտը արտադրել: Սնվելու նման քաոսը օրգանին ապահավասարակշռության վիճակին է հասցնում, և այն, ի վերջո, ընդհանրապես հրաժարվում է որևէ մարսողական ֆերմենտ արտադրել.
• քաղցած վիճակում սուրճ չխմել: Դրանով ենթաստամոքսային գեղձին անուղղելի վնաս է հասցվում: Եթե չեք կարող սուրճից հրաժարվել, ապա գոնե խմեք ուտելուց հետո և շաքարով: Իսկ լուծվող սուրճն արդեն իսկական թույն է ենթաստամոքսային գեղձի համար.
• կոշտ բջջանք պարունակող մթերքի քանակը սահմանափակել: Օրինակ, ձմեռվա համար պաշարված գազարը, բազուկը, կաղամբը, խնձորը լավ կլինի օգտագործել ջերմամշակումից հետո.
• պարբերաբար բեռնաթափման օրեր կազմակերպել (հատկապես տոնակատարություններից հետո): Մի երկու օր հասարակ սնունդ օգտագործել, կաթնամթերք, ապուրներ և այլն: 

Պանկրեատիտի ախտանշանները

Սուր պանկրեատիտը «իր մասին հայտնում է» որովայնի վերին հատվածում ուժեղ ցավերով: Ցավերը, որպես կանոն, գոտևորող բնույթ ունեն, չեն վերանում սպազմոլիտիկներ (նո-շպա) և անալգետիկներ ընդունելիս: Ցավը կարող է ճառագայթվել մարմնի տարբեր հատվածներ: Հաճախ կարող է սրտխառնոց, փսխոց լինել, աղիների աշխատանքի խանգարում, թուլություն, գլխապտույտ:

Քրոնիկական պանկրեատիտի դեպքում ցավերն առաջանում կամ ուժեղանում են ուտելուց հետո: Դրանք տեղակայվում են ՙենթագդալային՚ հատվածում, հաճախ տարածվելով աջ և ձախ կողատակեր ու դեպի թիկունք: Իսկ ուտելու ցանկության բացակայությունն արդեն սրացման նշան է: Այս ախտանշանների դեպքում հարկ է անմիջապես դիմել բժշկի:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ